کشت کلزا در منطقه شمال خوزستان-آنچه باید کشاورزان دزفول، شوش و اندیمشک در مورد آن بدانند

دانه کلزا حاوی مقادیر بالای روغن بوده و نقش به سزایی در تولید روغن و خودکفایی کشور ایفا می کند، به همین دلیل توسعه کشت کلزا در دستور کار وزارت جهاد کشاورزی قرار گرفته است. در حال حاضر و براساس آمار منتشر شده از سوی وزارت جهاد کشاورزی، حدود 25 درصد محصول کلزای تولید شده در کشور در 4 شهرستان شمال خوزستان شامل دزفول، شوش، اندیمشک و شهرستان کرخه تولید می شود و البته به دلیل مزایای کشت کلزا، هرساله کشاورزان بیشتری ترغیب به کشت آن می شوند. واضح است که آگاهی کشاورزان عزیز از دستورالعمل های فنی کاشت، داشت و برداشت این محصول، نقش قابل توجهی در افزایش عملکرد، کیفیت و نهایتاً سودآوری کشت این محصول برای آنان خواهد داشت.

معرفی کلزا و اهمیت کشت آن

کلزا، یکی از گیاهان روغنی است که دانه آن حاوی 42 تا 45 درصد روغن و کنجاله آن حاوی 36 تا 40 درصد پروتئین می باشد. روغن کلزا به دلیل داشتن مقادیر کافی اسیدهای چرب غیر اشباع امگا 3، امگا 6 و امگا 9 و داشتن پایین ترین میزان اسیدهای چرب اشباع(حدود 7 درصد)، یکی از با کیفیت ترین روغن های خوراکی است. کنجاله کلزا نیز به عنوان یکی از مناسب ترین منابع در تغذیه دام و طیور محسوب می شود.

دانه کلزا حاوی مقادیر بالای روغن بوده و نقش به سزایی در تولید روغن و خودکفایی کشور ایفا می کند

برخی مزایای کشت کلزا به شرح زیر هستند:

• کلزا می تواند در تناوب با زراعت گندم و جو قرار گرفته و از تراکم بیماری ها، آفات و علف های هرز کاسته و باعث افزایش عملکرد این محصولات شود. کلزا، از بهترین گیاهان تناوبی با گندم است و برای پایداری تولید گندم باید حتماً هر چهار سال یک بار، این محصول در تناوب با گندم کشت شود. بنابراین در الگوی کشت پایدار باید 25 درصد اراضی زیر کشت گندم به کلزا اختصاص داده شود.
• کلزا دارای تیپ های بهاره و زمستانه و حد وسط بوده که امکان کشت این گیاه را در شرایط متفاوت اقلیمی کشور فراهم می سازد.
• در کشت پاییزه کلزا که مناطق گرمسیر و از جمله خوزستان رواج دارد، با توجه به امکان استفاده از بارندگی های پاییز و زمستان، نیاز به آبیاری کمتر است.
• کلزا دارای پتانسیل عملکرد بالا بوده و در بین دانه های روغنی از درصد روغن دانه بالایی(42 تا 45 درصد) برخوردار است.
• فصل رشد کلزا با سایر دانه های روغنی متفاوت است و زمانی که ظرفیت واحدهای روغن کشی خالی است، این گیاه برداشت می شود.
• با اعمال مدیریت صحیح و استفاده از روش های ساده، امکان کاشت، داشت و برداشت آن در شرایط مختلف و با امکانات محلی وجود دارد.
• به علت بقایای گیاهی مطلوب، علاوه بر تاثیر مثبت در میزان ماده آلی خاک، در تامین علوفه مورد نیاز زارعین نیز موثر است. کنجاله کلزا به عنوان یکی از مناسب ترین منابع در تغذیه دام و طیور محسوب می شود.
• کشت کلزا در توسعه صنعت زنبورداری نقش مهمی را می تواند ایفا کند.
• در اراضی شالیزار بعد از برداشت برنج می توان ارقام بسیار زودرس کلزا را جهت کشت استفاده نمود.

دانه کلزا

زمان مناسب کاشت کلزا در منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)

کلزا از جمله گیاهانی است که عملکرد دانه آن بستگی زیادی به زمان کاشت مناسب دارد. به منظور رسیدن به حداکثر عملکرد دانه، کشت باید در زمان کاشت توصیه شده منطقه انجام شود. به طور کلی بر اساس تحقیقات انجام شده و تجربیات حاصل شده، تاریخ کاشت مناسب کلزا در هر منطقه حداقل 3 هفته قبل از تاریخ کاشت توصیه شده گندم در آن منطقه است.

طبق تحقیقات بعمل آمده منتشر شده توسط سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، تاریخ مناسب کاشت بذر کلزا در منطقه شمال خوزستان شامل دزفول، شوش، اندیمشک و شهرستان کرخه، از اوایل مهرماه تا 20 آبان ماه است.

تاخیر در کاشت کلزا به دلیل کاهش طول دوره رشد و همچنین ظهور مراحل زایشی از جمله خورجین دهی و دانه بندی در دمای بالای آخر فصل خصوصاً در مناطق گرمسیر، موجب کاهش شدید عملکرد دانه می شود. برعکس، کاشت در زمان مناسب در مناطق گرم سبب می شود گیاه کلزا به موقع با رشد رویشی مطلوب وارد مرحله زایشی شود و در مرحله بسیار حساس پر شدن دانه، با گرماهای شدید آخر فصل مواجه نگردد.

منظور از زمان کاشت، تاریخ اولین آبیاری (تامین رطوبت کافی برای سبز شدن بذر) می باشد. بنابراین کشاورزانی که کلزا را در سطح وسیع کشت می نمایند باید عملیات آماده سازی زمین و کشت را طوری برنامه ریزی کنند که در تاریخ کاشت توصیه شده کل قطعات کاشته شده را آبیاری نمایند.

آماده سازی زمین قبل از کاشت کلزا، توصیه هایی به کشاورزان دزفول، شوش و اندیمشک

از آنجایی که بذر کلزا ریز است، شرایط نامناسب خاک و کلوخه بودن بستر بذر می تواند باعث کاهش سطح سبز گردد و لذا ایجاد بستری نرم و عاری از کلوخه ضرورت دارد. تهیه بستر بذر مناسب جهت سبز یکنواخت و ایجاد تراکم بوته کافی از اقدامات اولیه برای رسیدن به عملکرد بالا می باشد. برای تهیه مناسب بستر بذر، عملیات زیر قبل از کاشت بذر ضروری است:

آبیاری قبل از کاشت کلزا

بعد از برداشت محصول قبلی، جهت نرم شدن خاک برای تهیه زمین، زمین مورد نظر آبیاری می گردد. در منطقه شمال خوزستان (دزفول، شوش، اندیمشک و کرخه)، نیمه اول مهرماه بهترین زمان برای انجام این کار است. همچنین آبیاری مزرعه قبل از کشت کلزا (ماخار کردن)، موجب سبز شدن علف های هرز شده و کنترل جمعیت آنها به وسیله دیسک یا علف کش های عمومی فراهم می شود.

شخم زنی با دیسک(خاک ورزی)

پس از رسیدن به رطوبت مناسب، جهت خردشدن کلوخ ها و بقایای محصول قبلی، یکنواختی خاک مزرعه و تشکیل خاک دانه مناسب برای استقرار و سبز شدن بذر کلزا، زمین با دیسک شخم زده می شود. نیمه دوم مهرماه بهترین زمان برای انجام این کار است.

تسطیح زمین(مسطح کردن زمین با ماله)

جهت تسطیح زمین و ایجاد شرایط مناسب برای کاشت و آبیاری مناسب مزرعه کلزا، مسطح کردن زمین با ماله توصیه می شود.

کوددهی پایه(کوددهی قبل از کاشت)

در بخش کوددهی گیاه کلزا در ادامه این نوشتار، به طور مشروح به نحوه تعیین مقدار، زمان مصرف و روش مصرف کود در کشت کلزا و از جمله در مرحله کود پایه آن پرداخته شده است. نکته قابل ذکر این است که در هر صورت، در این مرحله(کوددهی قبل از کاشت)، نیاز کودی پایه به طور یکنواخت قبل از آخرین دیسک یا ماله در سطح مزرعه پخش می گردد.

استفاده از علف کش برای کنترل علف های هرز در کشت کلزا

پس از تهیه زمین و مصرف کود پایه، در این مرحله برای کنترل علف های هرز، از سم پاشی با علف کش ترفلان به میزان 2 لیتر در هکتار استفاده می شود.

دیسک زنی

در این مرحله با هدف مخلوط کردن کود و سم علف کش با خاک و همچنین جهت یکنواخت شدن خاک، دیسک سبک توصیه می شود.

ایجاد جوی و پشته

مناسب ترین روش کاشت کلزا، کاشت دو ردیف روی پشته به عرض 75 سانتی متر است. برای این منظور، در این مرحله نسبت به ایجاد جوی و پشته اقدام می گردد.

شیپر

پس از ایجاد جوی و پشته یا فاروئر، در این مرحله جهت یکنواخت کردن پشته ها برای قرار گیری بذر در عمق یکسان از شیپر استفاده می شود.

کاشت بذر کلزا

در این مرحله، بذر کلزا کاشته می شود.

تاریخ مناسب کاشت  بذر کلزا در منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)

تاریخ مناسب کاشت بذر کلزا در منطقه شمال خوزستان، نیمه دوم مهرماه تا 20 آبان ماه است.

رقم مناسب کلزا برای مناطق گرمسیر شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)

انتخاب ارقام سازگار با منطقه کشت، یکی از مهم ترین عوامل دستیابی به عملکرد بالا در کشت کلزا است.

کلزا دارای دو تیپ رشد بهاره و زمستانه است. در اقلیم های گرم و خشک جنوب همچون منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش، اندیمشک و کرخه)، ارقام با تیپ رشد بهاره کشت می شوند.

زودرسی از فاکتورهای مهم برای انتخاب رقم مورد کشت در این مناطق است به طوری که مرحله پرکردن دانه ها قبل از تنش های گرما و خشکی اوایل اردیبهشت به پایان رسیده باشد.

ارقام Hyola 50، Hyola 401، Hyola 4815 و دلگان از مهم ترین ارقام مورد کشت در منطقه دزفول، شوش و اندیمشک هستند(رقم Hyola 50 رقم دیررس تر و رقم Hyola 4815 زودرس تر هستند).

روش کاشت بذر کلزا

با توجه به دانه ریز بودن کلزا به طور کلی کشت با استفاده از بذرکارهای ردیف کار به صورت جوی پشته ای در اراضی آبی، توصیه می شود. کاشت با بذرکارهای مخصوص کلزا یا بذرکارهای غلات(دارای موزع کلزا و تثبیت کننده عمق) امکان پذیر است. بهتر است کشت به صورت دو ردیف روی پشته با فاصله خطوط 25 تا 35 سانتی متر و فاصله بوته روی خطوط 5 تا 10 سانتی متر انجام شود. برای این کار لازم است دستگاه بذرکار را طوری تنظیم کرد که بذر در عمق مناسب (1 تا 3 سانتی متر) قرار گیرد. در منطقه شمال خوزستان (دزفول، شوش، اندیمشک و شهرستان کرخه) که دارای آب و هوای گرم و خشک و با ارتفاع کم است، تراکم مطلوب بوته به میزان 50-40 بوته در مترمربع و میزان بذر مصرفی به میزان 4 کیلوگرم در هکتار (و در صورت نامناسب بودن خاک دانه ها تا تراکم 6 کیلوگرم در هکتار)، مقادیر مناسبی هستند.

کاشت کلزا با بذرکارهای مخصوص کلزا یا بذرکارهای غلات

سمپاشی با علف کش ها(مبارزه شیمیایی با علف های هرز)

کنترل علف های هرز در زراعت کلزا با توجه به خسارت مستقیم روی عملکرد دانه و تاثیر نامطلوب دانه آنها به ویژه علف های هرز هم خانواده روی کیفیت روغن تولیدی، از اهمیت ویژه ای برخوردار است. علف های هرز هم خانواده، بیشترین خسارت را به زراعت کلزا در مرحله ابتدای رشد کلزا وارد می کنند. مبارزه شیمیایی با علف های هرز با استفاده از علف کش های قبل از کشت، علف کش های بعد از کشت و قبل از سبز شدن و همچنین استفاده از علف کش های بعد از سبز شدن طبق دستورالعمل های فنی، نقش موثری در کنترل علف های هرز دارد.

مراحل مختلف سمپاشی علف کش در کشت کلزا در منطقه دزفول، شوش و اندیمشک

در منطقه شمال خوزستان، سم پاشی برای کنترل علف های هرز در چند مرحله صورت می گیرد:

سم پاشی با علف کش قبل از کشت

در این مورد همانطور که قبلاً توضیح داده شد، از سم ترفلان به میزان 2 لیتر در هکتار در مرحله قبل از کاشت بذر (پس از تهیه زمین و مصرف کود پایه)، استفاده می شود.

سم علف کش ترفلان مناسب برای مرحله قبل از کشت بذر کلزا

سم پاشی با علف کش پس از کاشت بذر و قبل از آبیاری(قبل از سبز شدن)

در این مرحله از سم بوتیزان استار به میزان 2 تا 2.5 لیتر در هکتار استفاده می شود. هرچند بهتر است که سم پاشی با این علف کش پس از کاشت و قبل از آبیاری اول انجام گیرد، اما قبل از آبیاری دوم نیز قابل استفاده است.

سم پاشی با علف کش بعد از سبز شدن

پس از سبز شدن گیاه کلزا و در مرحله 4 تا 6 برگی، از علف کش های زیر استفاده می شود:

لونترل به میزان 0.8 لیتر در هکتار- برای کنترل علف های هرز پهن برگ

گالانت سوپر به میزان 1 لیتر در هکتار -برای کنترل علف های هرز باریک برگ

مرحله داشت در کشت کلزا

آبیاری کشت کلزا در منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)

در کشت کلزا، برای استقرار مطلوب و سبز یکنواخت مزرعه در چند مرحله آبیاری صورت می گیرد:

آبیاری اول(خاک آب)

مرحله اول آبیاری به منظور تامین رطوبت مورد نیاز برای جوانه زنی کلزا  پس از کاشت بذر انجام می گردد.

در آبیاری ثقلی-جویچه ای که روش غالب و متداول در منطقه دزفول، شوش و اندیمشک است، مدت زمان آبیاری اول باید به گونه ای باشد که پشته(محل قرارگیری بذر) کاملاً مرطوب شود. ادامه آبیاری باعث افزایش هدررفت آب شده و باید از آن اجتاب شود.

در شیوه آبیاری بارانی، غالباً یک تا دو نوبت آبیاری(با مقدار تقریبی 20 تا 25 میلی متر) برای تامین رطوبت لازم برای جوانه زنی کافی است .

در صورت وقوع بارندگی شدید در زمان کاشت و قبل از سبز شدن گیاهچه ها در سطح خاک، به دلیل کوبیدگی و سله بستن سطح خاک، ممکن است سبب مشکل در جوانه زنی شود. بنابراین بهتر است برای جلوگیری از سله بستن خاک، مزرعه آبیاری شود. در صورتی که بارش شدید و در مدت کوتاهی اتفاق افتد، آبیاری مزرعه اهمیت بیشتری دارد.

آبیاری دوم

آب دوم به منظور ادامه تامین رطوبت برای جوانه زنی و تامین نیتروژن اولیه گیاه پس از جوانه زنی لازم است. زمان آن بسته به بافت خاک و تاریخ کاشت، از 3 تا 5 روز پس از انجام آبیاری اول مناسب است.

می توان در این مرحله، کود سرک اوره(یک سوم مقدار توصیه شده کود اوره) را در آب حل کرده و به صورت کود آبیاری در اختیار گیاه قرار داد. در غیر اینصورت، مصرف کود اوره سرک همراه با آبیاری سوم ضروری می باشد.

آبیاری سوم تا آخرین آبیاری

جهت تامین رطوبت مورد نیاز گیاه در مرحله رشد و توسعه تا مرحله انتهایی رشد، چند نوبت آبیاری مورد نیاز است. تعداد و فواصل زمانی بین نوبت های آبیاری، بستگی به بافت خاک و شرایط اقلیمی دارد. اما به صورت تقریبی حدود 4 تا 5 نوبت با میزان تقریبی هرکدام 60 میلی متر(600 مترمکعب در هکتار) آبیاری طبق زمانبندی زیر اعمال می شود:

• از زمان پس از سبز شدن تا نیمه اسفند، دو تا سه نوبت آبیاری
• از نیمه دوم اسفند تا نیمه اول فروردین ، دو نوبت آبیاری

برای اطمینان بیشتر از زمان دقیق هر نوبت آبیاری، می توان با برداشتن نمونه ای از خاک در محل عمق توسعه ریشه گیاه و استفاده از شیوه لمسی در تشخیص زمان آبیاری کمک گرفت.

آبیاری در مراحل ساقه دهی و غنچه دهی کامل همراه با کودهای اوره و سولفات آمونیوم سرک توصیه می شود. سه نوبت آبیاری دیگر در مراحل گلدهی، خورجین دهی و پر شدن دانه ضروری است.

حساس ترین مرحله رشد کلزا به تنش خشکی، برای تولید دانه، مرحله خورجین دهی و برای تولید بذر، مرحله پر شدن دانه می باشد.

در شرایطی که پیش بینی می شود زراعت کلزا در مراحل انتهایی رشد با تنش خشکی مواجه می شود، بهتر است فواصل آبیاری طولانی تر شود تا گیاه کلزا برای برخورد با تنش های آخر فصل سازگاری پیدا نموده و از افت زیاد عملکرد دانه جلوگیری شود.

زمان آخرین آبیاری و سپس قطع آبیاری

با نزدیک شدن به مرحله رسیدگی و برداشت کلزا، آخرین آبیاری، اعمال و سپس قطع آبیاری صورت می گیرد. آخرین آبیاری زمانی انجام می شود که خورجین های ساقه اصلی شروع به تغییر رنگ نموده(خورجین ها زردرنگ می شوند) و 20 درصد رسیدگی خورجین های ساقه اصلی انجام شده باشد.

اگر به دلیل مصادف شدن آبیاری آخر کلزا با آبیاری های اول زراعت های بهاره، امکان انجام آخرین آبیاری کلزا در این موقع نباشد، می توان آخرین آبیاری را در مرحله خورجین دهی کامل انجام داد(حذف این مرحله آبیاری به کاهش 25 درصدی عملکرد منجر خواهد شد).

کشت کلزا

کوددهی کشت کلزا در منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)- تعیین مقدار، زمان و روش مصرف کود

مصرف کودهای نیتروژنه، فسفره و پتاسه و احیاناً گوگرد و عناصر غذایی کم مصرف، نقش مهم و موثری در تامین عناصر غذایی مورد نیاز گیاه کلزا ایفا می نمایند.

برای مشخص شدن نیازهای کودی خاک برای محصول کلزا در منطقه دزفول، شوش و اندیمشک، بهترین روش، نمونه برداری و آزمون خاک و اخذ برنامه کوددهی بر این اساس است. اما چنانچه به هر دلیل، امکان این امر میسر نباشد، توصیه عمومی کودهای شیمیایی برای دستیابی به عملکرد 3 تن در هکتار به ترتیب زیر است:

• کود اوره به میزان 360 کیلوگرم در هکتار
• کود سوپر فسفات تریپل به میزان 360 کیلوگرم در هکتار
• کود سولفات پتاسیم به میزان 360 کیلوگرم در هکتار

کودهای رایج و پرمصرف در کشت کلزا(کود اوره، سوپر فسفات تریپل و سولفات پتاسیم)

کود پایه

در مرحله کوددهی پایه که از نظر زمان پس از تهیه زمین و قبل از آخرین دیسک سبک یا ماله قرار دارد(و قبلاً به آن اشاره گردید) بخشی از کود موردنیاز(کود پایه) به شرح زیر به طور یکنواخت در سطح مزرعه پخش گردیده و سپس با دیسک سبک یا ماله با خاک مخلوط می گردد.

کود فسفره و پتاسه

کل کود فسفره(سوپر فسفات تریپل) و کل کود پتاس(کود سولفات پتاسیم) به طور کامل در کود پایه مصرف می شود.

توضیح: چنانچه امکان کاربرد کودهای فسفر(سوپر فسفات تریپل) و پتاسیم(کود سولفات پتاسیم) به صورت نواری عمقی(5 سانتی متر دور از بذر و 5 تا 10 سانتی متر عمق) وجود داشته باشد، از میزان کودهای فسفر و پتاسیم به میزان 50 درصد کاسته می شود.

کود نیتروژن(کود اوره)

از کل کود نیتروژن(کود اوره) مورد نیاز، به میزان 30 درصد آن بعنوان کود پایه و به همراه کودهای فسفره و پتاسه مصرف می شود و مابقی آن در کود سرک مورد مصرف قرار می گیرد.

گوگرد

برای تامین گوگرد به سه روش می توان اقدام نمود:

الف) تامین بخشی از نیتروژن مورد نیاز در مرحله پایه از کود سولفات آمونیوم به میزان 125 کیلوگرم و مابقی نیتروژن مورد نیاز از کود اوره. کود سولفات آمونیوم با دارا بودن گوگرد، منبع خوبی برای تامین گوگرد موردنیاز گیاه محسوب می شود.

ب) می توان توصیه بالا(استفاده از 125 کیلوگرم کود سولفات آمونیوم به جای بخشی از کود اوره) را در مرحله سرک اول(یعنی در شروع ساقه رفتن) به کار گرفت.

ج) چنانچه امکان تامین کود سولفات آمونیوم میسر نباشد، می توان از گوگرد عنصری گرانوله یا گوگرد آلی گرانوله به میزان 250 کیلوگرم در هکتار همراه با باکتری تیوباسیلوس به میزان 2 درصد استفاده کرد(یعنی به ازای هر 100 کیلوگرم در هکتار گوگرد عنصری گرانوله، 2 کیلوگرم باکتری تیوباسیلوس) مصرف شود.

توضیح:

• با توجه به آهسته بودن شرایط تبدیل گوگرد عنصری به سولفات، بهتر است چند هفته قبل از کاشت، گوگرد عنصری به خاک اضافه و با خاک سطحی مخلوط شود.
• هرگز از سولفات آهن به صورت خاک کاربرد(استفاده در خاک و به صورت جامد) استفاده نشود. در صورت لزوم، از این کود به صورت محلول پاشی در مرحله شروع ساقه رفتن و بنا به ضرورت دو هفته بعد به میزان 4 در هزار استفاده شود.

عناصر غذایی کم مصرف

عناصر غذایی کم مصرف در کشت کلزا به طور کامل در مرحله کود پایه و به همراه کودهای فسفر و پتاسیم مصرف می شوند.

توضیح: اولویت اول در کاربرد عناصر غذایی کم مصرف، خاک،کاربرد یعنی استفاده در خاک و به صورت جامد است. اما چنانچه به هر دلیل این امر میسر نشد، امکان محلول پاشی روی و منگنز با غلظت 3 تا 5 در هزار در مرحله شروع ساقه رفتن و نیز مس و بور با غلظت های 1 تا 2 در هزار در مرحله شروع ساقه رفتن وجود دارد. با این کار، منابع کودی سولفات های منگنز، روی و مس و اسید بوریک در اختیار گیاه قرار می گیرند.

کود سرک

مابقی کود نیتروژن(70 درصد مابقی کود اوره)، در دو مرحله بصورت کود سرک در کشت کلزا مورد استفاده قرار می گیرد.

در سرک اول که در مرحله خروج از روزت یعنی شروع ساقه رفتن انجام می شود، به میزان 35 درصد کود نیتروژن مصرف می شود. در مورد گوگرد، همانطور که قبلاً گفته شد، چنانچه کود سولفات آمونیوم در مرحله کود پایه استفاده نگردیده، می توان آن را در این مرحله مصرف نمود.

در سرک دوم که در مرحله انتهای غنچه دهی و یا شروع گل دهی انجام می شود، به میزان 35 درصد آخر کود نیتروژن مصرف می شود.

مبارزه مکانیکی با علف های هرز

مبارزه مکانیکی با علف های هرز، روش موثری است که باید علاوه بر روش شیمیایی(با استفاده از علف کش های شیمیایی) در کشت کلزا برای مهار علف های هرز، به کار گرفته شود. این کار، در مرحله 10تا 12 برگی(حدوداً 14 روز بعد از کاربرد علف کش های پس رویشی، با استفاده از کولتیواتور بیلچه ای انجام می شود.

آفات کشت کلزا در شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک) و نحوه مبارزه با آنها

شته مومی کلزا و پرندگان، مهم ترین آفات کشت کلزا در منطقه شمال خوزستان محسوب می شوند.

 آفت شته مومی در کشت کلزا

شته مومی کلزا، مهم ترین آفت کشت کلزا در دزفول، شوش و اندیمشک است. شته مومی کلزا تنها آفتی است که کنترل شیمیایی آن توجیه اقتصادی دارد.

شته مومی کلزا، مهم ترین آفت کشت کلزا در منطقه شمال خوزستان

توصیه های مهم در مبارزه با آفت شته مومی کلزا در منطقه شمال خوزستان:

• از کاشت کاهو و کلم در اطراف مزرعه کلزا خودداری شود.
• علف های هرز میزبان(خردل وحشی، کیسه کشیش، منداب، شلمی و تربک) در حاشیه مزارع کلزا از بین برده شوند.
• بهتر است بازدیدهای دوره ای انجام شود تا با مشاهده آفت، بتوان آن را سریعاً کنترل کرد.
• در آلودگی های کم، کفشدوزک ها، زنبورهای انگل بالقوه و سایر دشمنان طبیعی، جمعیت شته معمولی را به طور طبیعی کنترل می کنند و نیازی به کنترل شیمیایی وجود ندارد.
• با توجه به این که هجوم شته مومی کلزا از اطراف مزرعه شروع می شود بنابراین با مشاهده آفت که معمولاً در پشت برگ ها وجود دارد، می توان با سم پریمیکارب(1 کیلوگرم در هکتار) و یا ایمیداکلوپراید(1 لیتر در هکتار) حاشیه مزرعه را سم پاشی کرد.
• اگر آلودگی به شته در اکثر نقاط مزرعه دیده شود، سم پاشی کل مزرعه با سموم فوق توصیه می شود.
• برای جلوگیری از مرگ و میر زنبورهای گرده افشان، سم پاشی ها در مرحله گل دهی باید متوقف شود.

آفت پرندگان در کشت کلزا

خسارت ناشی از پرندگان در مراحل اولیه رشد کلزا و زمان دانه بستن در منطقه شمال خوزستان بسیار دیده می شود.

توصیه های مهم در مبارزه با آفت پرندگان:

-کشت به موقع

-روش هایی نظیر ایجاد صدا و مترسک

-پاشیدن گوگرد پودری روی برگ ها

برداشت کلزا در مزارع منطقه شمال خوزستان

برداشت کلزا به یکی از دو صورت برداشت مستقیم و برداشت غیرمستقیم امکانپذیر است.

برداشت مستقیم

در این روش، وقتی 85 تا 90 درصد دانه های خورجین های ساقه اصلی و شاخه های اولیه به رنگ قهوه ای روشن یا تیره متمایل شدند(رطوبت دانه حداکثر 12 درصد است)، می توان محصول را با کمباین های CLAAS یا NEW HOLLAND برداشت نمود. در این حالت، تنظیمات کمباین باید به درستی انجام شود.

تنظیمات کمباین در برداشت کلزا

• چرخ و فلک و هدکمباین تا حد ممکن باید در بالاترین سطح قرار گیرد، به طوری که خورجین های کلزا را از پشت به داخل کمباین هدایت کند و ساقه کمتری وارد کمباین شود.
• ارتفاع هلیس از کف پلتفرم 12 تا 20 میلیمتر و فواصل در طرفین باید کاملاً یکسان تنظیم شود.
• دور استوانه کوبنده 800 تا 900 باشد.
• سرعت فن 350 تا 450 دور در دقیقه تنظیم گردد.
• استفاده از هد مخصوص کلزا با تیغه برش عمودی در کاهش ریزش دانه بسیار موثر است.

نکته: آخرین آبیاری کلزا باید در مرحله شروع تغییر رنگ(50 درصد) خورجین های ساقه اصلی صورت پذیرد و بر این مبنا در مناطق گرم (همچون دزفول، شوش و اندیمشک)، معمولاً زمان مناسب برداشت مستقیم کلزا، 10-15 روز بعد از آخرین آبیاری خواهد بود.

برداشت کلزا با استفاده از کمباین

برداشت غیر مستقیم

زمان مناسب برداشت غیر مستقیم کلزا وقتی است که 40 تا 50 درصد خورجین های ساقه اصلی تغییر رنگ داده و رطوبت دانه ها به حدود 25 درصد برسد. در این روش پس از برداشت، بوته ها باید به مدت 3 تا 7 روز در شرایط مزرعه و در معرض آفتاب قرار می گیرند تا بذور سبز به رنگ تیره درآیند و پس از رسیدن رطوبت دانه به حدود 12 درصد، عملیات خرمن کوبی انجام شود. برداشت معمولاً بوسیله دروگر مخصوص کلزا یا انواع دروگرهای موجود و جمع آوری محصول از مزرعه با کمباین های مجهز به پیکاب کلزا به راحتی صورت می گیرد.

انبار کردن

جهت انبار کردن، ابتدا باید محصول را از مواد خارجی جدا کرد. زمانی که رطوبت دانه به 9 درصد رسید می توان محصول را در انبارهای تمیز با تهویه مطلوب و دمای 27-28 درجه سانتی گراد ذخیره و یا جهت روغن کشی به کارخانه تحویل داد. تمیز کردن انبار و ضدعفونی آن به منظور از بین بردن حشرات موذی قبل از ذخیره سازی الزامی است. کیسه گیری، نگهداری و حتی حمل محموله کلزا با رطوبت های بالای 11 درصد باعث فساد و از بین رفتن دانه کلزا می شود.

جمع بندی

دانه کلزا حاوی مقادیر بالای روغن بوده و نقش به سزایی در تولید روغن و خودکفایی کشور در این زمینه ایفا می نماید. ایران با دارا بودن اقلیم های گوناگون یکی از مناسب ترین نقاط دنیا برای کشت و پرورش کلزا است و منطقه شمال خوزستان یکی از قطب های تولید کلزا در کشور محسوب می گردد. به دلیل مزایای کشت کلزا، کشاورزان بیشتری هرساله ترغیب به کشت آن می شوند. آگاهی کشاورزان عزیز این منطقه از دستورالعمل های فنی کاشت، داشت و برداشت این محصول، نقش قابل توجهی در افزایش عملکرد و نهایتاً سودآوری کشت این محصول برای آنان خواهد داشت.

منابع

• دستورالعمل فنی تولید کلزا در کشور-موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر و نهال-1399
• مدیریت زمان در زراعت کلزا در شمال خوزستان- سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی-1400
• آمارنامه کشاورزی سال 1401-جلد اول(محصولات زراعی)-وزارت جهاد کشاورزی
• جداول آمار زراعی استان خوزستان به تفکیک شهرستان و سال-1401-1400-جهادکشاورزی استان خوزستان