کود فسفات و آنچه باید کشاورزان دزفول، شوش و اندیمشک درباره آن بدانند

فسفر یکی از سه عنصر بسیار مهم برای تغذیه گیاهان است و کودهای فسفات، نقش مهمی در تولید محصولات زراعی از نظر کمی و کیفی ایفا می کنند. در ایران و از جمله در منطقه شمال خوزستان شامل دزفول، شوش و اندیمشک که یکی از قطب های کشاورزی کشور محسوب می شود، سالیانه هزاران تن کود فسفات از انواع مختلف با هدف جبران کمبود فسفر خاک مصرف می شود. با این حال عدم رعایت روش مناسب و زمان مناسب مصرف کود، موجب هدر رفت فسفر موجود در کودها و در واقع هدر رفت سرمایه کشاورزان می شود. شناخت بهتر از عملکرد فسفر در خاک و گیاه و انواع کودهای فسفاته و روش و زمان مناسب مصرف آنها، می تواند در نهایت به بهبود وضعیت تولیدات کشاورزی در کشورمان منجر شود.

نقش فسفر در گیاه

فسفر یکی از عناصر اصلی و کلیدی در تغذیه گیاه است و بعد از نیتروژن، مهمترین عنصر غذایی مورد نیاز گیاه محسوب می شود. فسفر، مهم ترین عنصر برای رشد اولیه گیاه است. این عنصر برای رشد، تقسیم سلولی، بلند شدن ریشه، توسعه دانه و میوه و رسیدن زودتر محصول ضروری است. ترکیبات فسفری همچنین به عنوان حامل انرژی در گیاه عمل می کنند. بعلاوه، فسفر به گیاه کمک می کند تا مواد مغذی دیگر را به عناصر سازنده قابل استفاده تبدیل کند و از این طریق هم به رشد آن کمک می کند. فسفر عمدتاً به صورت یون های ارتوفسفات از محلول خاک توسط ریشه گیاهان جذب می‎شود و به همین دلیل به کودهای فسفر، کودهای فسفات یا کودهای فسفات می گویند.

مهم ترین نقش های فسفر در گیاه

مهم ترین نقش هایی که فسفر در گیاه ایفا می کند شامل موارد زیر هستند:

• رشد قوی ریشه
• تقویت ساقه ها
• بهبود گلدهی و تولید دانه
• افزایش مقاومت در برابر بیماری ها و تحمل استرس
• بهبود قابلیت تثبیت نیتروژن در حبوبات
• بلوغ یکنواخت تر و سریع تر محصول
• کیفیت بالاتر محصول

گیاهان در طول دوره رشد خود به فسفر کافی نیاز دارند

تشخیص کمبود فسفر در گیاه

تشخیص کمبود فسفر در گیاه از کمبود سایر اجزا از جمله نیتروژن و پتاسیم دشوارتر است. در مراحل رشد اولیه گیاه، معمولاً گیاه علائم خاصی از کمبود فسفر، نسبت به سایر کمبودهای دیگر، نشان نمی‌دهد. وقتی که کمبود فسفر واضح شد، برای اصلاح محصول بسیار دیر شده ‌است.

مشخصات ظاهری کمبود فسفر در گیاه شامل متوقف شدن و یا کندشدن رشد گیاه، توسعه نیافتن ریشه ها، کم شدن خاصیت پنجه زنی گیاه و دیر رسیدن محصول می باشد.

رایج ترین علائم ظاهری کمبود فسفر شامل کوتولگی کلی گیاه و برگ‎های به رنگ سبز تیره و ارغوانی شدن برگ های پیرتر یا پایینی گیاه است.

در ذرت یا سایر گیاهان علفی مبتلا به کمبود فسفر، برگ‎های ارغوانی مشاهده می‎شود. علائم کمبود در نوک برگ‎های پایینی ظاهر شده و در حاشیه برگ‎ها گسترش می‎یابد تا این که کل برگ به رنگ ارغوانی در می‎آید. برگ‎های زیرین در حالت کمبود شدید فسفر نکروزه می‎شوند.

علامت ظاهری کمبود فسفر در ذرت(حاشیه برگ ها به رنگ بنفش یا ارغوانی شده و کم کم به کل برگ سرایت می کند)

در برخی از گیاهان (مانند چغندر)، برگ‎های به رنگ سبز تیره در مراحل اولیه رشد ظاهر می‎شود که بعداً شبکه رگبرگی قهوه‎ای در برگ‎های مسن گسترش می‎یابد.

رگبرگ های بنفش بر روی برگ های چغندر قند، نشانه کمبود جذب فسفر توسط گیاه است

رگبرگ های بنفش در برگ های گوجه، نشانه کمبود فسفر در گیاه است

فسفر در گیاه پویا بوده و از برگ‎های مسن به بافت‎های جوان منتقل می‎شود. در مرحله رشد زایشی، فسفر به میوه‎ها و بذرها منتقل می‎شود. در اواخر فصل رشد، گیاهان به فسفر نسبت به سایر مواد مغذی نیاز بیشتری دارند چون این عنصر برای تشکیل دانه و میوه حیاتی است و بنابراین کمبود در این مرحله از رشد، توسعه بذرها و رسیدگی گیاه را تحت تاثیر منفی قرار می‎دهد.

کمبود فسفر در خاک کشاورزی

بسیاری از خاک ها فاقد مقدارکافی فسفر قابل دسترس برای گیاه هستند به طوری که بعد از نیتروژن، فسفر مهم ترین عنصر غذایی محدود کننده تولیدات کشاورزی است. فسفر از راه برداشت گیاه یا چرای حیوانات، رواناب های سطحی، فرسایش یا آبشویی از خاک خارج می شود.

همچنین یون فسفات محلول می تواند به شکل فسفات های نامحلول در خاک تثبیت شده و از دسترس گیاه خارج شود(به عبارتی در این شرایط با وجود حضور فسفر در خاک اما قابلیت جذب توسط گیاه را نخواهد داشت). این موضوع، در خاک های آهکی مانند بیشتر خاک های زراعی ایران و از جمله در شمال خوزستان شامل دزفول، شوش و اندیمشک، به شدت بیشتری اتفاق می افتد.

بهترین روش تشخیص کمبود فسفر خاک

هرچند روش های مختلفی برای تشخیص کمبود فسفر در خاک وجود دارد اما با توجه به جمیع جهات، روش آزمون خاک، بهترین روش در این زمینه است و می تواند بهترین مبنا برای تهیه برنامه کودی کشت محصول باشد. این آزمایش، میزان فسفر موجود در خاک و نیازهای گیاهان را مشخص می‌کند و کمک می‌کند تا مقدار مناسب کود فسفر مشخص گردد.

چه عواملی در دسترسی گیاه به فسفر خاک نقش دارند؟

وجود برخی عوامل باعث می گردد که حتی با وجود فسفر در خاک، ریشه گیاه نتواند آن را جذب کند و عملاً فسفر برای گیاه قابل دسترس نباشد. مهم ترین عوامل در این زمینه به شرح زیر هستند:

میزان اسیدیته خاک یا PH خاک

PH مناسب خاک برای جذب فسفر توسط گیاهان بین 6 تا 7 است. به عبارتی بیشترین قابلیت دسترسی به فسفر خاک در حالت کلی در محدوده pH بین ۶ تا ۷ اتفاق می‌افتد.

اگر PH یا میزان اسیدیته خاک بالاتر از 8 (مثلاً خاک آهکی) یا کمتر از 5.5 (اسیدی) باشد، دسترسی گیاهان به فسفر موجود در خاک یا موجود در کود فسفر مصرف شده کاهش می یابد.

حفظ تعادل در تغذیه محصولات زراعی

منابع کافی از سایر مواد مغذی گیاهی باعث افزایش جذب فسفر از خاک می شود. استفاده از کودهای نیتروژن آمونیومی به همراه فسفر باعث افزایش جذب فسفر می شود. این حالت نسبت به زمانی که از کود فسفر به‌تنهایی استفاده می‌شود یا کودهای نیتروژن و فسفر هر کدام جداگانه به‌کار گرفته می‌شوند، کارایی بیشتری در جذب فسفر دارد. استفاده از گوگرد اغلب میزان دسترسی به فسفر در خاک طبیعی را افزایش می‌دهد.

مواد آلی خاک

خاک هایی که دارای مواد آلی بالایی هستند حاوی مقادیر قابل توجهی فسفر آلی می باشند و می توانند آن را برای رشد گیاه فراهم کنند. استفاده از مواد ارگانیک حاوی فسفر مانند کودهای دامی، بقایای گیاهی یا محصولاتی که کود سبز به‌شمار می‌روند، در افزایش فسفر قابل دسترس در خاک موثر هستند.

نوع رس خاک

ذرات رسی تمایل دارند که فسفر را در خاک تثبیت کنند (با تثبیت فسفر در خاک، عملاً دسترسی گیاه به فسفر موجود در خاک از بین می رود). در نتیجه، خاک های ریز بافت مانند خاکهای لومی رسی دارای ظرفیت تثبیت بیشتری نسبت به خاکهای شنی و درشت هستند.

زمان بندی استفاده از کود فسفر

هرچه زمان تماس بین محلول حاوی فسفر و ذرات خاک بیشتر باشد، تثبیت فسفر خاک افزایش می یابد و این به آن معنی است که جذب فسفر خاک توسط گیاه کاهش می یابد. در نتیجه، برای افزایش تأثیر کود فسفر عموماً باید این کود را در فاصله زمانی کوتاهی قبل از کاشت محصول به خاک وارد کرد. این روش روی خاک‌هایی که ظرفیت تثبیت فسفر بالایی دارند (خاک های لومی رسی) ، به‌خوبی چاره‌ساز است.

دما، تخلخل، رطوبت و تراکم خاک

جذب فسفر توسط گیاه در دمای پایین خاک، کاهش می یابد.

همچنین، جذب این عنصر توسط گیاه در شرایط هوادهی ضعیف خاک کاهش می یابد. رطوبت بیش از حد خاک یا تراکم خاک باعث کاهش اکسیژن خاک و کاهش توانایی ریشه های گیاه در جذب فسفر از خاک می شود. متراکم بودن خاک میزان هوای موجود را کم کرده و فضای متخلخل در اطراف ریشه را کاهش می‌دهد. همچنین خاک‌هایی که متراکم هستند، میزان حجمی از خاک را که ریشه توانایی نفود در آن دارد کاهش می دهد. در نتیجه دسترسی ریشه به فسفر خاک کم و جذب فسفر و رشد گیاه با مشکل مواجه می‌گردد.

انواع منابع فسفر مورد استفاده در کشاورزی

منابع مختلفی از فسفر چه به صورت ارگانیک و چه به صورت شیمیایی وجود دارند که در تغذیه گیاهان مورد استفاده قرار می گیرند. با این وجود کودهای شیمیایی فسفاته به دلیل سهولت استفاده ، قیمت مناسب تر و سرعت بیشتر جذب توسط گیاه، بیشتر رایج هستند. در تصویر زیر منابع مهم فسفر قابل استفاده در کشاورزی نشان داده شده اند.

انواع منابع مختلف فسفر مورد استفاده در کشاورزی

کود فسفات (کود فسفر)

از آنجایی که بسیاری از خاک ها دارای کمبود فسفر هستند، برای بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی، این ماده به خاک افزوده می شود. این کار عمدتاً از طریق کودهای فسفاتی صورت می گیرد. انواع کود فسفات برای این هدف طراحی شده‌اند. در حال حاضر سالیانه حدود 46 میلیون تن فسفر به صورت انواع کودهای شیمیایی در جهان مصرف می شود که سهم ایران از این مقدار 160هزار تن است. به طور میانگین24 درصد کودهای مصرفی در جهان را کودهای فسفاتی تشکیل داده است. در ایران، کودهای فسفات، 17 درصد از کل کودهای مصرفی را تشکیل می دهد که بیشترین آن، سوپرفسفات تریپل است.

در ایران بیشترین مقدار کودهای فسفاتی در استان خوزستان مصرف می شود.

کودهای فسفات، بعد از کودهای نیتروژن پرمصرف ترین کودها در کشاورزی محسوب می شوند

کود فسفر بالا

کودهای با فسفر بالا یا اصطلاحاً کودهای فسفر بالا به طور خاص برای تامین منابع غلیظ فسفر گیاهان فرموله شده اند. آنها به اشکال مختلف، از جمله فرم‌های ارگانیک و شیمیایی، هر کدام دارای مزایا و معایب خاص خود هستند. با توجه به مواردی نظیر میزان کمبود فسفر خاک، نوع گیاه و محصول زراعی، فصل کشت و… می توان بهترین کود فسفر بالا را انتخاب و خریداری کرد.

 انواع کود شیمیایی فسفر بالا

کودهای شیمیایی فسفر بالا در انواع مختلف و بصورت جامد یا مایع تولید می شوند اما عملاً تعدادی از آنها به طور کامل و رایج در صنعت کشاورزی داخل و خارج استفاده گسترده دارند و مابقی به دلیل ناتوانی کامل در افزایش تولید محصولات کشاورزی، هزینه های نگهداری و خرید بالا از دور خارج شده اند.

کودهای شیمیایی فسفاته پرکاربرد شامل سوپر فسفات تریپل، مونوآمونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات هستند. کودهای مایع فسفر مثل آمونیوم پلی فسفات و اسید فسفریک هم مورد توجه قرار می گیرند. همچنین، کودهای ترکیبی (NPK) هم در بازار رواج دارند. از بین همه کودهای فسفاته، کودهای سوپر فسفات تریپل و دی آمونیوم فسفات با دارابودن 48 تا 52 درصد فسفر (P₂O₅ ) ، رایج تر هستند.

 کود سوپرفسفات تریپل یا سوپر فسفات سه گانه(TSP)

کود سوپرفسفات تریپل، یکی از محبوب‌ترین کودهای فسفر بالا است. این کود علاوه بر فسفر دارای مقداری گوگرد هم بوده ولی فاقد نیتروژن است. کود سوپر فسفات تریپل منبع غلیظی از فسفر است و در بین کودهای فسفر که نیتروژن ندارند، بیشترین مقدار فسفر را دارد. بیشتر از 90% از کل فسفر موجود در این کود در آب محلول است، به همین دلیل به سرعت توسط گیاهان جذب می شود. کود سوپرفسفات تریپل به صورت پودری و گرانول در بازار عرضه می‌شود.

کود سوپر فسفات تریپل یکی از کودهای فسفربالا محسوب می شود

کود دی آمونیوم فسفات(DAP)

در بین کود های فسفر، دی آمونیوم فسفات به دلیل دارا بودن مواد مغذی بالا و خواص فیزیکی عالی، رایج ترین و بهترین کود فسفر در جهان به حساب می آید. کیفیت فیزیکی برتر و محتوای مواد مغذی بالای آن از دلایل اصلی محبوبیت آن است. این کود نیز یک کود فسفر بالا است که برای تغذیه گیاهان بسیار مناسب است. این کود همچنین دارای نیتروژن به شکل آمونیومی می باشد (حاوی 18% نیتروژن) که این شکل از ازت به راحتی آبشویی نشده و هدر نمی رود. کود دی آمونیوم فسفات به دلیل داشتن نیتروژن بالا، به عنوان کود نیتروژن هم استفاده می‌شود.

بسیاری از میوه ها، سبزیجات و غلات از DAP به دلیل ترکیب قدرتمند فسفر و نیتروژن موجود در آن بهره می برند.

کود دی آمونیوم فسفات به دلیل دارا بودن مواد مغذی بالا و خواص فیزیکی عالی، رایج ترین و بهترین کود فسفر در جهان به حساب می آید

کود مونو آمونیوم فسفات(MAP)

کود مونو آمونیوم فسفات، به عنوان منبعی پر مصرف از فسفر و نیتروژن به حساب می آید و در بین کودهای جامد بیشترین مقدار فسفر را داراست. این کود هم مشابه کود دی آمونیوم فسفات، دارای نیتروژن به شکل آمونیومی می باشد که همانطور که گفته شد یک مزیت محسوب می شود. این کود، حاوی مقادیری گوگرد و کلسیم هم هست. کود مونوآمونیوم فسفات هم جزء کودهای فسفر بالا محسوب می شود.

کود مونو آمونیوم فسفات در بین کودهای جامد بیشترین مقدار فسفر را داراست

کود سوپر فسفات ساده یا سوپر فسفات یگانه(SSP)

از کود سوپر فسفات ساده (SSP) می­ توان در همه بخش ­های زراعی استفاده کرد. این کود حاوی عناصر گوگرد، فسفر و کلسیم است و زمانی پراستفاده ترین کود فسفري بود ولی به دلیل مقدار به نسبت کم فسفر موجود در آن با دیگر کودهاي فسفري و خصوصاً کود سوپر فسفات تریپل جایگزین شد. کود سوپر فسفات یگانه با سایر کودها بجز کودهای اوره و دی آمونیوم فسفات قابل ترکیب است.

 کود پلی فسفات آمونیوم مایع(APP)

کود پلی فسفات آمونیوم مایع، یک کود فسفر مایع است که برای افزایش تولیدات کشاورزی بسیار کاربرد دارد. یک ویژگی فوق‌العاده این کود فسفر بالا این است که فسفر موجود در این نوع کود به طور کامل در آب حل می‌شود.

این کود به دلیل خواص شیمیایی و حالت اسیدی که دارد، به طور مستقیم مورد استفاده قرار نمی گیرد بلکه معمولاً کود نیترات آمونیوم اوره (UAN) و پلی فسفات آمونیوم مایع(APP) با هم ترکیب شده و بصورت نواری زیر خاک مصرف می‎شوند.

اسید فسفریک

اسید فسفریک مخصوص کشاورزی، هم در تولید برخی کودها مورد استفاده قرار می گیرد و هم می‎تواند به عنوان کود مایع فسفری به خاک و یا آب آبیاری، به خصوص در زمین‎های قلیایی و آهکی تزریق شود.

کودهای ترکیبی (NPK) فسفر بالا

کودهای NPK که همان کودهای ترکیبی و کامل محسوب می شوند درصدهای مختلفی از هر سه عنصر پرنیاز شامل نیتروژن، فسفر و پتاسیم را دارند. انواع مختلفی از کودهای NPK تولید می شود که برخی از آنها جزء کودهای فسفر بالا محسوب شده و کودهای خوبی برای تامین فسفر مورد نیاز گیاهان می باشند.

چند نمونه از کودهایNPK  فسفر بالا عبارتند از:

• کودNPK   با نسبت 10-52-10 (10 درصد نیتروژن، 52 درصد فسفر، 10 درصد پتاسیم)
• کودNPK  با نسبت 10-40-20 (20 درصد نیتروژن، 40 درصد فسفر، 10 درصد پتاسیم)
• کودNPK  با نسبت 12-48-8 (8 درصد نیتروژن، 48 درصد فسفر، 12 درصد پتاسیم)

کود ترکیبی (NPK) با نسبت 10-52-10، یکی از نمونه های کود ترکیبی با فسفر بالا است

روش مصرف کود های فسفاته

متاسفانه کارایی مصرف کودها و از جمله کودهای فسفاته در ایران پایین است و دلیل عمده آن، رعایت نکردن زمان صحیح مصرف (با توجه به مراحل رشد گیاه) و شیوه صحیح مصرف (نحوه جایگذاری مناسب) است. در ایران، خاک های کشاورزی عمدتاً آهکی هستند. در خاک های آهکی، اسیدیته(PH) به طور معمول بین 7.5 تا 8.3 متغیر است. در این شرایط قابلیت دسترسی فسفر توسط گیاه اندک است ضمن آن که فسفر، بر خلاف نیتروژن، عنصر کم تحرکی در خاک محسوب می شود. حرکت فسفر در خاك در فواصل بسیار اندك از محل قرارگیري کود اتفاق می افتد. از این رو دور بودن ریشه از محل کود موجب نبود دسترسی ریشه گیاه به فسفر می شود.

روش پخش سطحی کود فسفات و معایب آن

در روش پخش سطحی کود پیش از کشت گیاهان زراعی که روش کوددهی سنتی و مرسوم کشاورزان کشورمان است، به دلیل دور بودن ریشه گیاه از محل کود، عملاً جذب فسفر توسط ریشه، اندک است. باقیمانده فسفر موجود در کود(بخشی از فسفر که جذب نشده)، یا به مرور زمان در خاک تثبیت شده و عملاً به شکل فسفر غیر قابل جذب تبدیل می شود و یا بر اثر آب شویی(در نتیجه آبیاری سنگین یا بارندگی های شدید و طولانی مدت) از خاک تخلیه شده که به هرحال از قابلیت دسترس گیاه خارج می شود. لذا در این روش، کارایی کودهای فسفر پایین بوده و به همین دلیل، کشاورزان مجبورند کودهای فسفر را در مقادیر چند برابر مقدار واقعی مورد نیاز(2 تا 4 برابر نسب به روش نواری) مصرف کنند تا حداقل فسفر جذب گیاه گردد. همین امر باعث شده که این روش، عملاً بازده اقتصادی مناسبی برای کشاورزان نداشته باشد.

از نظر محیط زیستی هم در این روش، فسفر بیشتری در معرض آبشویی و ورود به آب های سطحی و زیرزمینی قرار دارد که به معنی آلودگی بیشتر آب ها است که معضلی زیست محیطی محسوب می شود.

با این حال، در صورتی که امکان اجرای کوددهی به روش نواری به هر دلیل وجود نداشته باشد، روش پخش سطحی و دیسک زدن، گزینه مناسب بعدی محسوب می شود. دیسک زدن باعث می شود کود فسفر در عمق خاک و در فاصله کمتری از ریشه قرار گیرد.

روش پخش سطحی کود فسفات، رایج ترین روش کوددهی فسفات است

روش نواری، بهترین روش کوددهی فسفات

در روش کاربرد نواری کودهای فسفات، این کودها هم زمان با کاشت بذر با استفاده از بذرکار یا کودکار بصورت نواری(دو طرفه یا یک طرفه) با فاصله 5 سانتیمتری در زیر بذر گیاه و در محل تجمع ریشه گیاه قرار می گیرند. به علت قرارگیری نزدیک تر کود فسفات نسبت به ریشه در این روش و دسترسی آسان تر ریشه به عناصر غذایی کم تحرک در خاک مانند فسفر و پتاسیم، امکان جذب آنها توسط ریشه بسیار افزایش یافته و در نتیجه آن، در این روش، میزان مصرف کود را نسبت به روش پخش سطحی می توان تا نصف کاهش داد. روش مصرف نواری خصوصاً در خاک های آهکی، در مقایسه با روش سنتی و مرسوم(پخش در سطح و مخلوط با خاک سطحی)، بر عملکرد دانه، وزن هزاردانه و عملکرد محصول تاثیر مثبت بیشتری دارد.

روش نواری(ردیفی)، بهترین روش کوددهی فسفات محسوب می شود

 مصرف کود فسفر به شیوه کودآبیاري در خاك هاي آهکی

در خاک های آهکی مثل بیشتر خاک های زراعی ایران و از جمله در منطقه شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک)، بخش قابل ملاحظه ای از فسفر هنگام مصرف به شکل های مختلف از دسترس گیاه خارج می شود و لذا کارایی مصرف فسفر به شدت کاهش یابد. یکی از روش هایی که برای افزایش کارایی کودهای فسفر در اراضی با خاک آهکی مورد توجه قرار گرفته و نتایج رضایت بخشی نشان داده، روش مصرف سرک کود فسفر به شیوه کودآبیاری در طول دوره رشد گیاه است. البته استفاده از این شیوه ممکن است بسته به نوع محصول، شرایط خاك و شیوه هاي کشاورزي متفاوت باشد.

بهترین زمان مصرف کود فسفات

کودهای فسفاته بیشترین قابلیت استفاده را بلافاصله بعد از کاربرد دارند. ریشه گیاه در مراحل اولیه رشد در صورتی که فسفر در دسترس آن باشد، به سرعت این عنصر را جذب کرده و مثلاً برای کلزا حدوداً تا هشت هفته این جذب ادامه دارد. مصرف کود خیلی قبل از کاشت بذر، این فرصت را در اختیار خاک قرار می دهد تا با فسفر موجود در خاک واکنش داده و بخشی از آن را تثبیت و از دسترس گیاه خارج نماید.

بنابراین، کود فسفر باید هم زمان با کاشت محصول مصرف شود.

وضعیت خاک کشاورزی دزفول، شوش و اندیمشک(اراضی شمال خوزستان) از نظر فسفر و نیاز به کود فسفات

وجود آهک زیاد در خاک، باعث کاهش اثربخشی و فراهمی فسفر در خاک می شود. این موضوع سبب شده که در خاک های شمال خوزستان علی رغم بالابودن مقدار فسفر کل، مقدار فسفر قابل استفاده(قابل جذب) کمتر از حد مطلوب باشد.

نتایج آزمون خاک که در برخی خاک های شمال خوزستان از جمله دزفول، شوش و اندیمشک انجام شده، نشان داده که میانگین غلظت فسفر در 78 درصد از اراضی، کمتر از حد بحرانی است و به عبارتی حدود 78 درصد از اراضی شمال خوزستان به کود فسفر نیاز دارند.

غلظت فسفر در خاک اراضی کشاورزی دزفول، شوش و اندیمشک(شمال خوزستان)

رایج ترین کودهای فسفاته مصرفی در این منطقه شامل کود سوپرفسفات تریپل و کود فسفات آمونیوم هستند.

خوشبختانه مطالعاتی که طی سالیان متمادی از سوی مراکز تحقیقات کشاورزی و خصوصاً مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد دزفول انجام گردیده، منجر به ارائه توصیه هایی کاربردی برای مصرف کود و از جمله کودهای فسفات در اراضی کشاورزی این منطقه شده است. این توصیه ها بیشترین انطباق را با شرایط بومی منطقه دارند و رعایت آنها می تواند کمک زیادی به کشاورزان دزفول، شوش و اندیمشک در افزایش کمی و کیفی محصولات نماید.

جمع بندی

در این مقاله در مورد نقش و اهمیت زیاد فسفر بعنوان یکی از عناصر اصلی و کلیدی در تغذیه و رشد گیاه و تولیدات زراعی و باغی صحبت شد. بسیاری از خاک ها فاقد مقدارکافی فسفر قابل دسترس برای گیاه هستند. این کمبود در خاک های آهکی همانند بیشتر خاک های اراضی کشاورزی کشورمان و از جمله اراضی دزفول، شوش و اندیمشک(اراضی شمال خوزستان) بیشتر دیده می شود و لذا برای جبران این کمبود می بایست از کودهای فسفر یا اصطلاحاً کودهای فسفات استفاده شود. اما آنچه که پس از انتخاب نوع کود اهمیت زیادی دارد، روش استفاده و زمان مصرف این کودها است که در کارایی آنها بسیار تاثیرگذار است. شناخت کشاورزان عزیز از نحوه عملکرد فسفر در خاک و گیاه و رعایت توصیه های فنی کارشناسان و متخصصین کشاورزی در استفاده از کودهای فسفات، در ضمن صرفه جویی در هزینه ها، افزایش عملکرد و ارتقاء کیفی محصولات را به همراه خواهد داشت.

منبع

• راهنمای جامع کودهای شیمیایی، آلی و زیستی –موسسه تحقیقات خاک و آب
• کودهای پرنیاز در کشاورزی-سازمان جهاد کشاورزی خوزستان-محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان-1393
• توصیه های کودی محصولات زراعی و باغی در شمال استان خوزستان-موسسه تحقیقات خاک و آب
• مدیریت مصرف فسفر به شیوه کودآبیاري در خاك هاي آهکی-موسسه تحقیقات خاک و آب
• مدیریت تلفیقی حاصلخیزی خاک و تغذیه گیاهی کلزا- انتشارت آموزش و ترویج کشاورزی