کود مونو آمونیوم فسفات (MAP) و کاربرد آن در کشاورزی شمال خوزستان

کشاورزی در منطقه شمال استان خوزستان شامل دزفول، شوش و اندیمشک، به دلیل دارا بودن منابع آب و خاک مناسب و شرایط اقلیمی خاص، از اهمیت بسیاری برخوردار است و برای رسیدن به بهره‌وری بالاتر و افزایش کیفیت محصولات، سالیانه هزاران تن کودهای شیمیایی در این منطقه مورد استفاده قرار می گیرد. کود مونو آمونیوم فسفات (MAP) یکی از این کودهاست که به دلیل داشتن ترکیبات مغذی مناسب، جایگاه ویژه‌ای در تغذیه گیاهان دارد. در این مقاله به بررسی اهمیت استفاده از  این کود، مزایا و نحوه مصرف آن می‌پردازیم.

کود مونو آمونیوم فسفات چیست؟

از آنجایی که بسیاری از خاک ها دارای کمبود فسفر هستند، برای بهبود عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی، این ماده به خاک افزوده می شود. این کار عمدتاً از طریق کودهای فسفاتی صورت می گیرد. کود مونوآمونیوم فسفات که در بازار به کودMAP  هم معروف است نوعی کود شیمیایی فسفاته است که به دلیل داشتن 11 درصد نیتروژن و حدود 44 تا 61 درصد فسفر (P2O5)، نیاز گیاه به این دو عنصر را به‌طور هم‌زمان تأمین می‌کند. کود مونو آمونیوم فسفات به عنوان منبعی پر مصرف از فسفر و نیتروژن به حساب می آید. این کود هم مشابه کود دی آمونیوم فسفات، دارای نیتروژن به شکل آمونیومی می باشد که یک مزیت محسوب می شود. کود مونوآمونیوم فسفات، حاوی مقادیری گوگرد و کلسیم هم هست. این کود، بویژه در مراحل اولیه رشد گیاهان، تأثیرات مثبتی بر توسعه ریشه‌ها و جذب بهتر مواد مغذی دارد.

آیا کود منو آمونیوم فسفات یک کود فسفر بالا محسوب می شود؟

کود مونو آمونیوم فسفات به دلیل دارا بودن درصد بالای فسفر، یک کود فسفر بالا محسوب می شود و در واقع این کود در بین کودهای جامد رایج، بیشترین مقدار فسفر را داراست.

کود مونو آمونیوم فسفات، یک کود پرمصرف فسفر بالا محسوب می شود

مزایای استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات در کشاورزی شمال خوزستان

استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات در کشاورزی منطقه دزفول، شوش و اندیمشک(منطقه شمال خوزستان) مزایایی به همراه دارد که به مهمترین آن اشاره می شود:

بهبود رشد ریشه‌ها

فسفر موجود در کود مونو آمونیوم فسفات به رشد قوی و گسترده سیستم ریشه‌ها کمک می‌کند. در خاک‌های مناطق شمال خوزستان که به‌طور طبیعی از نظر فسفر قابل دسترس برای گیاه دارای کمبود هستند، استفاده از این کود به گیاهان کمک می‌کند تا با توسعه ریشه به عمق بیشتری نفوذ کرده و منابع آبی بیشتری را جذب کنند.

فسفر موجود در کود مونو آمونیوم فسفات به رشد قوی و گسترده سیستم ریشه‌ها کمک می‌کند

افزایش مقاومت گیاه به تنش خشکی و افزایش کارایی مصرف آب

با افزایش رشد و توسعه ریشه‌ها  در اثر مصرف کود مونو آمونیوم فسفات ، گیاهان توانایی بیشتری در جذب آب دارند. این موضوع بویژه در مناطق گرم و خشک مانند خوزستان اهمیت دارد، زیرا باعث افزایش مقاومت گیاه به شرایط تنش خشکی وکاهش مصرف آب می‌شود.

تأثیر مثبت بر pH خاک

یکی از مزایای کود مونو آمونیوم فسفات در خاک‌های قلیایی و آهکی شمال خوزستان(دزفول، شوش و اندیمشک) این است که pH خاک را کاهش داده و در نتیجه جذب عناصر مغذی مانند آهن و روی توسط گیاه را بهبود می‌بخشد.

افزایش بازده محصول

نیتروژن و فسفر، دو عنصر کلیدی برای افزایش عملکرد محصولات کشاورزی هستند.کود مونو آمونیوم فسفات با تأمین این عناصر، به رشد بهتر گیاه و در نتیجه افزایش بازده محصول کمک می‌کند. این موضوع برای کشاورزان این مناطق همچون کشاورزان دیگر مناطق جهان که به دنبال افزایش تولید در هر هکتار هستند، بسیار حیاتی است.

توصیه های کاربردی به کشاورزان دزفول، شوش و اندیمشک برای مصرف کود مونو آمونیوم فسفات

میزان صحیح مصرف کود مونو آمونیوم فسفات، بسته به وضعیت خاک، نوع محصول، شرایط اقلیمی و … متفاوت است و بهتر است در این زمینه با متخصصین کشاورزی یا کشاورزان با تجربه مشورت گردد. اما در زیر برخی توصیه های کاربردی در خصوص زمان و نحوه صحیح مصرف این کود بیان می گردد:

بهترین زمان استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات

بهترین زمان برای استفاده از کود MAP در اوایل فصل رشد است که گیاهان به فسفر بیشتری نیاز دارند. ریشه گیاه در مراحل اولیه رشد در صورتی که فسفر در دسترس آن باشد، به سرعت این عنصر را جذب می کند و این کمک می کند  گیاه بتواند ریشه‌های قوی‌تری تولید کند.

این کود را می‌توان در زمان آماده‌سازی خاک، هنگام کاشت و یا حتی پس از آن به خاک اضافه کرد. اما بهترین زمان مصرف این کود، هم زمان با کاشت محصول(نه خیلی زودتر و نه خیلی دیرتر) است.

بهترین روش استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات

استفاده از این کود به روش های زیر امکانپذیر است:

• به صورت نواری در ردیف‌های کاشت
• به صورت پخش در سطح و سپس مخلوط کردن با خاک بوسیله دیسک
• به روش کود آبیاری

اما در روش نواری که بهترین روش مصرف کودهای فسفاته و از جمله کود مونو آمونیوم فسفات محسوب می شود به علت قرارگیری نزدیک تر کود نسبت به ریشه و دسترسی آسان تر ریشه به فسفر موجود در این کود، امکان جذب آن توسط ریشه بسیار افزایش یافته و در نتیجه، در این روش، میزان مصرف کود را نسبت به روش پخش سطحی می توان تا نصف کاهش داد. در این روش، کود مونو آمونیوم فسفات، هم زمان با کاشت بذر با استفاده از بذرکار یا کودکار بصورت نواری(دو طرفه یا یک طرفه) با فاصله 5 سانتیمتری در زیر بذر گیاه و در محل تجمع ریشه گیاه قرار می گیرد.

برای درختان، این کود بر اساس آزمون خاک و گیاه ، بیشتر به صورت چالکود در اواخر زمستان و اواسط اسفند ماه مصرف می شود.

روش کوددهی بصورت نواری در ردیف های کاشت، بهترین روش استفاده از کودهای فسفاته ازجمله کود مونو آمونیوم فسفات است

فروش کود مونو آمونیوم فسفات در بازار

کود مونو آمونیوم فسفات بیشتر در بسته بندی های 25 کیلو گرمی و به صورت پودری و گرانوله در بازار به فروش می رسد. از نظر رنگ، نمونه های سفید تا خاکستری این کود تولید می شود.

کود مونو آمونیوم فسفات بیشتر در بسته بندی 25 کیلویی در بازار به فروش می رسد

از نظر ترکیب شیمیایی، دو نمونه زیر بیشتر تولید می شوند:

• کود مونوآمونیوم فسفات با ترکیب 0-52-11 (11 درصد نیتروژن-52 درصد فسفات – بدون پتاسیم)
• کود مونوآمونیوم فسفات با ترکیب 0-61-11 (11 درصد نیتروژن-61 درصد فسفات – بدون پتاسیم)

کود مونو آمونیوم فسفات به دو شکل پودری و گرانوله تولید می شود

ترکیب کود مونو آمونیوم فسفات با سایر کودها

کود مونو آمونیوم فسفات قابلیت ترکیب با سایر کودها مانند کودهای پتاسیمی را دارد و می‌تواند در یک برنامه تغذیه‌ای متعادل به گیاه کمک کند تا تمام عناصر ضروری را دریافت کند. کشاورزان می‌توانند با استفاده از این کود، تغذیه گیاهان را بهینه کرده و نیازهای غذایی گیاه را به‌طور کامل برآورده کنند.

نتیجه‌گیری

کشاورزان مناطق شمال خوزستان شامل دزفول، شوش و اندیمشک با استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات (MAP) می‌توانند بهره ‌وری محصولات خود را بهبود بخشند. این کود با فراهم کردن عناصر ضروری نیتروژن و فسفر و همچنین کمک به کاهش pH خاک، نقش مؤثری در افزایش عملکرد و کیفیت محصولات کشاورزی در این مناطق ایفا می‌کند. توصیه می‌شود کشاورزان با مشورت با کارشناسان متخصص و با در نظر گرفتن نتایج آزمون خاک ، نیازهای خاص هر محصول و شرایط اقلیمی منطقه، از این کود به‌طور مؤثر استفاده کنند.

سوالات متداول

1- کود مونو آمونیوم فسفات بهتر است یا دی آمونیوم فسفات ؟

هر دو کود مونو آمونیوم فسفات و دی آمونیوم فسفات، حاوی فسفر در مقادیر بالا هستند، اما تفاوت اصلی در میزان نیتروژن آنها است. کود مونو آمونیوم فسفات در مقایسه با دی آمونیوم فسفات، نیتروژن کمتری دارد.

از سوی دیگر کود مونو آمونیوم فسفات به دلیل خاصیت تاحدودی اسیدی آن، باعث کاهش pH خاک می‌شود که این خاصیت برای خاک‌های آهکی شمال خوزستان مفید است. اما کود دی آمونیوم فسفات برای خاک‌های با pH پایین (خاک های اسیدی) مناسب‌تر است.

2- آیا کود مونو آمونیوم فسفات برای تمام محصولات مناسب است؟

بله، این کود برای بیشتر محصولات زراعی و باغی مناسب است، بویژه در مراحل اولیه رشد که نیاز به فسفر بیشتری دارند. با این حال، بهتر است پیش از مصرف، شرایط خاک و نیازهای گیاهان به‌طور دقیق بررسی شود.

3- بهترین زمان مصرف کود مونو آمونیوم فسفات چه زمانی است؟

بهترین زمان استفاده از کود مونو آمونیوم فسفات، کمی قبل از کاشت یا هم‌زمان با کاشت است. همچنین می‌توان آن را در مراحل ابتدایی رشد گیاه به کار برد تا گیاه از مزایای فسفر و نیتروژن بهره‌مند شود.

4- آیا می‌توان MAP را با سایر کودها مخلوط کرد؟

بله، MAP  قابلیت مخلوط شدن با کودهای پتاسیمی و نیتروژنی را دارد و می‌توان آن را به‌صورت ترکیبی در یک برنامه تغذیه‌ای متعادل استفاده کرد.

منبع

• راهنمای جامع کودهای شیمیایی، آلی و زیستی –موسسه تحقیقات خاک و آب
• کودهای پرنیاز در کشاورزی-سازمان جهاد کشاورزی خوزستان-محققین مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان-1393
• توصیه های کودی محصولات زراعی و باغی در شمال استان خوزستان-موسسه تحقیقات خاک و آب