سوزاندن بقایای گیاهی پس از برداشت غلات، عاملی برای نابودی مواد آلی خاک محسوب گردیده و باعث کاهش حاصلخیزی خاک کشاورزی می شود.این کار بدلیل ناآگاهی به رویه ای اشتباه نزد برخی کشاورزان تبدیل گردیده است. در اراضی کشاورزی شمال خوزستان شامل شهرستان های دزفول، شوش، اندیمشک و کرخه که بدلیل سال های متمادی کشت و زرع، میزان مواد آلی خاک به شدت کاهش یافته است، توجه به این امر اهمیت مضاعفی دارد.

بسیاری از کشاورزان پس‌ از آنکه محصول گندم، برنج و جو خود را برداشت می‌کنند، به منظور از بین بردن علف های هرز باقیمانده و آماده سازی هرچه سریعتر زمین های کشاورزی برای کشت دوم، ساقه‌های باقیمانده گیاهان(کلش) را آتش می‌زنند و به اندیشه خود زمین را با هزینه‌ای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده می‌کنند.

اگرچه سوزاندن کاه و کلش در مزارع از قدیم مرسوم بوده و سالها است که کاه و کلش را می‌سوزاند برخی به غلط تصور می کنند که این اقدام نیاز کمتری به استفاده از سموم در کشت دوم را فراهم می کند اما آنچه که امروز بصورت علمی اثبات شده نابودی اکوسیستم و ویرانی ساختمان خاک است.

در مطلب ذیل سعی گردیده  این موضوع از دیدگاه چند نفر از متخصصان این امر مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد.

بقایای گیاهی مهمترین و بیشترین نقش را در حاصل‌خیزی و بهره وری خاک به عهده دارند

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، جعفر حبیبی اصل عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان با بیان این که بقایای گیاهی مهمترین و بیشترین نقش را در حاصل‌خیزی و بهره وری خاک به عهده داشته و ۷۰ درصد مواد آلی خاک از بقایای گیاهی تشکیل می شود افزود: باید توجه داشت که بقایای گیاهی بخشی از عملکرد بوده که بهره‌بردار برای تولید آن متحمل صرف هزینه شده پس مدیریت بقایا بسیار حائز اهمیت است. حفظ بقایای گیاهی مزایای بسیاری دارد که از جمله آن می توان به تاثیر مثبت بر کیفیت خاک (میزان موادآلی، نفوذ‌پذیری خاک، موجودات زنده، عناصر مغذی)، افزایش محصول، حفظ رطوبت، تعدیل درجه حرارت خاک وجلوگیری از فرسایش خاک اشاره کرد.

وی در ادامه گفت: بقایای گیاهی مهمترین و بیشترین نقش را در حاصل‌خیزی و بهره وری خاک به عهده داشته و ۷۰ درصد مواد آلی خاک از بقایای گیاهی تشکیل می شود.

حبیبی اصل با بیان این مطلب که کشاورزان اکثراً کاه و کلش بعد از برداشت غلات را برای تعلیف دام و با فروش، از مزرعه خارج می کنند بیان داشت: در مواردی به منظور تسهیل در آماده سازی زمین برای کشت بعدی و یا به بهانه مبارزه با آفات و بیماری ها، بقایای گیاهی را به عنوان مواد مزاحم می­سوزانند و به این ترتیب از برگشت مقدار قابل توجهی مواد آلی به خاک ممانعت کرده و باعث کاهش حاصلخیزی خاک می­شوند در حالی­که در کشورهای پیشرفته برای بهبود وضعیت فیزیکی و حاصلخیزی خاک، تمامی کاه و کلش حاصل از برداشت با کمباین را بعد از جدا کردن دانه به زمین بر می گردانند.

عضو هیات علمی مرکز تحقیقات و آموزش کشاورزی و منابع طبیعی خوزستان در ادامه تصریح کرد: سوزاندن بقایای گیاهی یک رویه اشتباه بين كشاورزان بوده و اثرات منفی بسیاری روی خاک و محیط زیست دارد.

وی سوزاندن بقاياي گياهي را عاملی برای نابودي مواد آلي خاك، آسيب رساندن به طبيعت و محيط زيست و نابودي ميليون ها موجود زنده در خاک برشمرد و گفت: نکته بسیار مهمی که در این زمینه باید باید به آن اشاره کرد این است که سوزاندن بقایای گیاهی منجر به آزاد شدن باقی مانده سموم شیمیایی و آلودگی هوا شده و علاوه بر آن بسیاری از بیماریهای گیاهی مثل زنگ ها که هوازاد  هستند و یا بلک چف (Black Chaff) (بیماری که روی سنبله گندم ظاهر می شود) بذر زاد بوده و در بقایای گیاهی باقی نمی مانند لذا سوزاندن بقایای گیاهی تاثیری در کاهش اینگونه بیماری ها در سال بعد ندارد.

ایشان انجام عملیات خاک‌ورزی حفاظتی را راهکاری مناسب برای مدیریت بقایای گیاهی عنوان و اظهار کرد: خاک‌ورزی حفاظتی روشی برای انجام عملیات تهیه بستر بذر است که در آن سعی می‌شود حداقل ۳۰ درصد از بقایای حاصل از کشت قبلی بر روی زمین باقی گذاشته شود.

وی با بیان این مطلب که در صورتی که بعد از برداشت محصول،  بقایای گیاهی انبوه برای زراعت محصول بعدی مزاحمت ایجاد نماید، می‌توان کاه اضافه‌ی خارج شده از کمباین را از زمین جمع آوری کرد گفت: کلش و ساقه‌های ریشه دار باید روی زمین باقی بمانند، نکته‌ای که در مدیریت بقایا به منظور تسریع در پوسیدن بقایا توصیه می شود، این است که قبل از مخلوط نمودن آنها با خاک، ۵۰ کیلوگرم اوره در سطح یک هکتار پاشیده شده و سپس عملیات خاک ورزی را انجام داد.

مواد معدنی در ساقه و برگ بیشتر از دانه است و جلوگیری از آتش زدن کاه وکلش به غنای خاک کمک می‌کند

به گزارش ایرنا، سید رضا اشرفی زاده، عضو هیات علمی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی صفی آباد با بیان اینکه بقایای گیاهی در بخش کشاورزی شامل بقایای محصولاتی مانند گندم، شبدر، ذرت، ماش برنج و نیشکر می شود، گفت: بقایای گیاهی به دلیل اینکه در بخش های مختلف مورد استفاده قرار می گیرند می تواند به عنوان یکی از منابع درآمدی کشاورزی محسوب شوند که با آتش زدن آن علاوه بر خسارت به زمین، این درآمد نیز از بین می رود.

وی با بیان اینکه هر مزرعه با عملکرد خوب گندم در هر هکتار حدود ۲ هزار و ۵۰۰ کیلوگرم کاه دارد، افزود: کاه و کلش گندم در تهران و اصفهان تا ۸۰ میلیون ریال قیمت گذاری و خرید و فروش می شود و این مزیت برای سایر بقایای کشاورزی نیز وجود دارد.

وی برنج و ذرت را دارای بالاترین بقایای گیاهی دانست و ادامه داد: بقایای مزارع ذرت دانه ای تا ۲۰ تن در هکتار و بقایای مزارع برنج تا ۶ تن در هر هکتار می رسد که با توجه به تولید انبوه گندم و ذرت،‌ این حجم زیادی از بقایای کشاورزی این ۲ محصول نیاز به مدیریت جدی دارد.

این عضو هیات علمی مرکز تحقیقات صفی آباد دزفول، سوزاندن بقایای گیاهی در مزارع را راحت ترین و پرخسارت ترین روش مدیریت این بقایا دانست و ادامه داد: خرد کردن بقایا با استفاده از ریشه خرد کن، چرای دام برای بقایای ماش و ذرت، دیسک زدن مرتب بقایا، استفاده از گاو آهن برای بقایای ذرت و برنج و استفاده از روش کاشت مستقیم از جمله اقدام های جایگزین آتش زدن کاه و کلش است.

وی ادامه داد: آلودگی محیط زیست، افزایش گازهای گلخانه ای، از بین رفتن عناصر غذایی موثر در تقویت خاک، کاهش ریز حشرات و کرم های خاکی، خشک شدن سطح خاک، کاهش حاصلخیزی خاک و همچنین آسیب پذیری زمین در برابر آفات، خشکی و تنش های دمایی از جمله آسیب های ناشی از آتش زدن بقایای کشاورزی است.

اشرفی زاده با بیان اینکه خاکی که در معرض تنش حرارتی قرار گیرد در مقابل عوامل زیان آور آسیب پذیر می شود گفت: مواد معدنی در ساقه و برگ بیشتر از دانه است و جلوگیری از آتش زدن کاه وکلش به غنای خاک کمک می‌کند.

وی با اشاره به دیدگاه اشتباه برخی کشاورزان درخصوص استفاده از کود شیمیایی برای جبران کاهش مواد مغذی خاک ناشی از آتش زدن بقایای کشاورزی گفت: استفاده از کود شیمیایی برای تقویت خاک علاوه بر اینکه سلامت محصول را کاهش می دهد، موجب شوری خاک نیز می شود.

بسیاری از کشاورزان پس‌ از آنکه محصول گندم، برنج و جو خود را برداشت می‌کنند، ساقه‌های باقیمانده گیاهان(کلش) را آتش می‌زنند و به اندیشه خود زمین را با هزینه‌ای ناچیز و زمانی کوتاه برای کشت بعدی آماده می‌کنند.

سوزاندن بقایای گیاهی بخصوص کاه و کلش هرساله به منظور از بین بردن علف های هرز باقیمانده و آماده سازی هرچه سریعتر زمین های کشاورزی برای کشت دوم به دلیل ناآگاهی کشاورزان از مضرات و سرمایه سوزی هایی که به دنبال دارد، انجام می شود.

اگرچه سوزاندن کاه و کلش در مزارع از قدیم مرسوم بوده و سالها است که کاه و کلش را می‌سوزاند برخی به غلط تصور می کنند که این اقدام نیاز کمتری به استفاده از سموم در کشت دوم را فراهم می کند اما آنچه که امروز بصورت علمی اثبات شده نابودی اکوسیستم و ویرانی ساختمان خاک است.

حفظ کاه و کلش و بقایای گیاهی و برگرداندن آن به خاک از جمله حلقه های مفقوده کشاورزی است

بهروز قمرزاده، مدیر جهاد کشاورزی دزفول، وجود خاک حاصلخیز را لازمه جهش تولید در بخش کشاورزی می داند و ادامه داده است: حفظ کاه و کلش و بقایای گیاهی و برگرداندن آن به خاک از جمله حلقه های مفقوده کشاورزی است که اجرای آن نقش موثری در حاصلخیزی خاک دارد.

براساس ارزیابی و مطالعه های دقیق علمی، آتش زدن کاه و کلش و بقایای گیاهی باعث کاهش بازدهی محصول می شود

محمد شفیعی زاده رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دزفول با بیان اینکه آتش زدن کاه و کلش جرم بوده و سرایت آتش به اراضی همجوار نیز جرم انگاری شده است، گفت: سرایت آتش ناشی از سوزاندن کاه و کلش به زمین های ملی و کشاورزی همجوار بر اساس قانون مجازات اسلامی، جرم و پرداخت خسارت توسط کشاورز متخلف نیز ضروری است.

رییس اداره منابع طبیعی و آبخیزداری دزفول با بیان اینکه براساس ارزیابی و مطالعه های دقیق علمی، آتش زدن کاه و کلش و بقایای گیاهی باعث کاهش بازدهی محصول می شود.

بر اساس قوانین، آتش زدن کاه و کلش و بقایای گیاهی مجازات هایی از جریمه نقدی تا حبس را شامل می شود

مسعود نوری پور، رئیس اداره محیط زیست شهرستان دزفول با اشاره به مزایای حفظ بقایای گیاهان و جلوگیری از سوزاندن کاه و کلش مزراع ادامه داد: افزایش عملکرد محصول، افزایش مواد آلی خاک، کاهش شوری خاک، کاهش درجه حرارت سطح زمین، کاهش فرسایش بادی و خاکی، افزایش نفوذ پذیری و رطوبت خاک و افزایش بهره وری مصرف آب در بخش کشاورزی از جمله این مزایا است.

وی مضرات سوزاندن کاه و کلش را یادآور شد و افزود: آلودگی زیست محیطی، تهدید سلامت عمومی، مرگ گونه های جانوری، کاهش عملکرد زمین های کشاورزی پس از چند سال، کاهش مواد آلی خاک، افزایش مصرف کود، کاهش نفوذ پذیری خاک و از بین رفتن میکرو اورگانیسم ها از جمله مضرات سوزاندن کاه و کلش و وارد کردن تنش حرارتی به زمین های کشاورزی است.

وی ادامه داد: قانون هوای پاک، حفاظت از خاک، مدیریت پسماند، مجازات اسلامی و قانون حفاظت و بهره برداری از جنگل ها و مراتع از جمله قوانینی است که به صراحت آسیب زدن به محیط زیست و آلودگی هوا ناشی از آتش زدن کاه و کلش در آن بیان و مجازات هایی را نیز در نظر گرفته است.

نوری پور با بیان اینکه بر اساس این قوانین آتش زدن کاه و کلش مجازات هایی از جریمه نقدی تا حبس را شامل می شود.

وی افزود: معرفی الگوهای کشت مناسب و روش های کشت مستقیم با استفاده از ماشین آلات جدید بدون خاک ورزی، امکان کشت مجدد را بدون نیاز به آتش زدن بقایای کشاورزی فراهم می کند.

سوزاندن کاه و کلش و بقایای گیاهی سبب تضعیف مواد مغذی موجود در خاک و در نتیجه ضرر به خاک خواهد شد

گودرز بهرامیان، مدیر جهادکشاورزی شهرستان شوش با بیان اینکه آتش زدن کاه و کلش مزارع در این شهرستان با وجود برگزاری کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی همچنان ادامه دارد، افزود: این کار سبب تضعیف مواد مغذی موجود در خاک و در نتیجه ضرر به خاک خواهد شد.خاک، مهم‌ترین رکن در کشاورزی است و اگر از نظر مواد آلی و میکروارگانیسم‌های مورد نیاز آن دچار فقر شود، پایداری در تولید محصول کشاورزی دچار چالش می‌شود.

کاه و کلش مزارع سرمایه کشاورز است و سوزاندن آن، سوزاندن سرمایه های ملی محسوب می شود

سید یعقوب هاشمی، مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان ضمن اشاره به معایب سوزاندن کاه و کلش و حفظ بقایای گیاهی در مزارع گفت: کاه و کلش مزارع سرمایه کشاورز است و سوزاندن آن، سوزاندن سرمایه های ملی محسوب می شود.

به گزارش روابط عمومی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان، مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان اظهار کرد: همه ساله سازمان جهاد کشاورزی خوزستان از طریق مدیریت هماهنگی ترویج، کشاورزی برنامه های آموزشی متنوعی را در سطح استان برگزار می کند.

مدیر هماهنگی ترویج کشاورزی سازمان جهاد کشاورزی خوزستان در ادامه به مزایای حفظ کاه و کلش در مزارع برای توسعه کشاورزی و حفظ پایداری خاک اشاره و بیان کرد: کاهش فرسایش بادی و آبی، کاهش شوری خاک، افزایش ماده آلی و حفظ حاصلخیزی خاک، جلوگیری از ایجاد روان آبها، نفوذپذیری ریشه و افزایش عملکرد محصول از جمله مزایای حفظ کاه و کلش و بقایای گیاهی محسوب می شود.

وی در ادامه گفت: با توجه به اهمیت افزایش راندمان آبیاری، با حفظ کاه و کلش ظرفیت نگهداری رطوبت خاک بهبود یابد و فاصله میان آبیاری ها بیشتر خواهد شد.

هاشمی همچنین به سوزاندن کاه و کلش و بقایای گیاهی در مزارع و معایب این کار اشاره و اظهار کرد: سوزاندن کاه و کلش باعث فشردگی خاک، کاهش حاصلخیزی خاک، کاهش مواد آلی و عناصر معدنی خاک، ایجاد آلودگی های زیست محیطی، کاهش نفوذپذیری ریشه، افزایش مصرف و هدر رفت آب و فرسایش بادی و آبی می شود.

حفظ بقایای گیاهی در زمین یکی از منطقی‌ترین روش اصلاح خاک‌ها و تأمین مواد آلی آنها است

به گزارش خبرگزاری ایانا ، رضا عباسی مدیر جهاد کشاورزی شهرستان جلفا با بیان اینکه منطقی‌ترین روش اصلاح خاک‌ها و تأمین مواد آلی آنها اجرای خاک ورزی حفاظتی و حفظ بقایای گیاهی در زمین است، گفت: رعایت اصول مدیریت بقایای گیاهی و تناوب زراعی به دلیل بهبود خصوصیات فیزیکی و شیمیایی خاک، باعث کشت به موقع و افزایش حاصلخیزی خاک و افزایش عملکرد محصول می‌شود.

عباسی با اشاره به اینکه اصول کشاورزی حفاظتی بر پایه سه اصل مدیریت بقایا (نگهداری حداقل 30 درصد بقایا)، سیستم‌های خاک ورزی حفاظتی و رعایت تناوب زراعی است به مزایای بازگشت بقایای گیاهی به زمین از جمله افزایش مواد آلی خاک، بهبود ساختمان خاک، کاهش سله‌بندی، افزایش مقاومت خاک در برابر فرسایش، تهویه بهتر خاک، تعدیل دمای خاک و افزایش قابلیت خاک ورزی اشاره کرد.